Vorige week volgde ik een college over groepsdynamica in Utrecht. Interessant om de laatste wetenschappelijke inzichten hierover te horen. Groepsdynamica gaat over de processen die zich in een groep afspelen en hoe je die processen kunt beïnvloeden. Hierbij spelen de context van de groep en de wederzijdse beïnvloeding in de groep een belangrijke rol. Kennis van groepsdynamica helpt om teamprocessen te kunnen beïnvloeden en een effectief team met een fijne groepssfeer te creëren. Belangrijke bagage voor coaches en trainers, maar zeker ook voor leidinggevenden.
Herken je de herriemaker?
Een onderwerp dat bij groepsdynamica vaak aan de orde komt, omdat het zo herkenbaar en lastig is om er goed mee om te gaan, is de herriemaker die (steeds) het groepsproces verstoort en stemming maakt. Dat is bijvoorbeeld de zelfverklaarde woordvoerder van het team, die meent namens het team te spreken en te pas en te onpas zijn ongenoegen uit over de gang van zaken. Of het is de medewerker die niet lekker in zijn vel zit en tijdens een overleg steeds over zijn eigen, werkgerelateerde zaken begint, terwijl dat niet in de context van de bespreking past. Het kan ook de eeuwige pessimist zijn die, als het net zo lekker loopt met het overleg in het verbeterteam, aankomt met redenen waarom het toch niet zal lukken om het zus of zo te doen.
De gevolgen voor het team
Deze herriemaker beïnvloedt het teamproces vaak negatief en dat is niet bevorderlijk voor de groepssfeer. In één klap is de energie in het team weg, of er is twijfel en onrust gezaaid. Bovendien neemt de herriemaker veel ruimte in en als je niet oppast, kost hij ook erg veel tijd en kom je niet meer toe aan het bespreken van de voorgenomen agenda.
Ook kan het zijn dat je je als (bege)leider van het team door de herriemaker aangevallen voelt, want zijn verwijten zijn bijvoorbeeld aan jouw adres gericht. Je ervaart het als ondermijning van je positie als begeleider of leidinggevende van het team. En je ergert je of wordt boos en wilt de herriemaker het liefst de mond snoeren, op zijn plaats zetten of verwijderen. Maar je weet dat dat niet werkt.
Hoe omgaan met de herriemaker?
Mijn ervaring is dat de herriemaker in het team een hele waardevolle bijdrage aan het teamproces kan leveren. Deze persoon durft zaken uit te spreken, waar de andere teamleden vaak ook mee zitten. Het “lawaai” van de herriemaker bevat vaak waardevolle informatie, die het team verder kan helpen in bijvoorbeeld de oplossing van een probleem of helpt bij het helder krijgen van de verschillende meningen in het team. De boodschap is goed, maar de verpakking niet. Het lawaai leidt af van wat de herriemaker wil overbrengen.
Niet de mond snoeren
Om die reden snoer ik de herriemaker niet de mond. Ik stuur hem of haar ook niet weg. Ik beperk wel de tijd die de herriemaker krijgt om zijn of haar verhaal te doen, door de rest van het team erbij te betrekken, bijvoorbeeld door te vragen wat zij ervan vinden. Als zij het ook belangrijk vinden wat de herriemaker zegt, dan kan het een bespreekpunt worden, al dan niet in hetzelfde overleg. Als zij het niet belangrijk vinden, of het niet met de herriemaker eens zijn, dan wordt hij door het team zelf gecorrigeerd. De herriemaker bindt dan meestal in, want hij wil erbij blijven horen en zichzelf niet buiten de groep plaatsen.
Als leidinggevende verstand hebben van groepsdynamica
Als leidinggevende of (proces)begeleider van een team, is het handig om verstand te hebben van groepsdynamica. Veel leidinggevenden hebben deze kennis niet en missen de ervaring om de dynamiek in een groep of team te sturen in een door hen gewenste richting. Het lukt hen vaak ook niet een fijne werksfeer te creëren.
Als teamcoach werk ik met team én leidinggevende
Als teamcoach ga ik meestal aan de slag met een team waarbij de leidinggevende ook aanwezig is. Zo ben ik niet alleen bezig met het team, maar bied ik ook de leidinggevende de mogelijkheid om ervaring op te doen met het beïnvloeden van de groepsdynamiek en hoe bijvoorbeeld om te gaan met de herriemaker. Wilt u dat ook leren, dan kom ik graag met u kennismaken.